Epikur i Arystoteles, dwaj wielcy myśliciele starożytności, mieli znaczące i różne poglądy na temat szczęścia, które odzwierciedlają ich odrębne filozoficzne systemy. Analiza ich teorii na temat szczęścia pokazuje, jak różnorodne mogą być drogi do osiągnięcia eudaimonii, czyli pełnego i szczęśliwego życia.
Arystoteles, żyjący w IV wieku p.n.e., jest jednym z najważniejszych filozofów greckich, którego prace miały ogromny wpływ na późniejszą filozofię zachodnią. Jego koncepcja szczęścia jest kluczowym elementem jego etyki, szczególnie wyłożonej w „Etyce nikomachejskiej”. Dla Arystotelesa szczęście (eudaimonia) nie jest po prostu stanem przyjemności, ale raczej pełnią życia osiąganą przez realizację cnót w ramach swojego potencjału jako istoty rozumnej. Arystoteles uważał, że szczęście jest ostatecznym celem ludzkiego życia i że jest ono osiągalne tylko przez działanie zgodne z cnotą. Cnota (arete) w rozumieniu Arystotelesa to doskonałość charakteru i intelektu, wyrażająca się w działaniach zgodnych z rozumem. Według Arystotelesa, życie w cnocie oznacza życie w harmonii z własną naturą i osiąganie doskonałości moralnej i intelektualnej.
Dla Arystotelesa, istnieją dwa główne rodzaje cnót: cnoty etyczne i cnoty dianoetyczne. Cnoty etyczne, takie jak odwaga, umiarkowanie i sprawiedliwość, są związane z charakterem i emocjami, natomiast cnoty dianoetyczne, takie jak mądrość i rozum praktyczny, dotyczą intelektu. Szczęście jest osiągane przez zrównoważony rozwój obu tych aspektów i przez życie w zgodzie z rozumem. Arystoteles podkreśla również znaczenie przyjaźni i społeczności w osiąganiu szczęścia, argumentując, że człowiek jest istotą społeczną i że życie w izolacji jest sprzeczne z ludzką naturą. Przyjaźń oparta na cnocie jest szczególnie ważna, ponieważ umożliwia wzajemne wsparcie w dążeniu do doskonałości.
Epikur, żyjący w III wieku p.n.e., proponował zupełnie inną wizję szczęścia, która koncentruje się na przyjemności (hedone) jako najwyższym dobru. Jego filozofia, znana jako epikureizm, jest oparta na założeniu, że celem życia jest osiągnięcie spokoju ducha (ataraksji) i wolności od bólu (aponii). Epikur definiował przyjemność jako brak bólu i cierpienia oraz stan spokoju i równowagi. W przeciwieństwie do hedonizmu, który kojarzy się z poszukiwaniem intensywnych przyjemności zmysłowych, epikureizm kładzie nacisk na umiarkowanie i unikanie nadmiernych pragnień, które mogą prowadzić do cierpienia.
Epikur dzielił przyjemności na trzy kategorie: naturalne i konieczne (np. jedzenie, picie), naturalne, ale niekonieczne (np. luksusowe jedzenie), oraz nienaturalne i niekonieczne (np. pragnienie władzy). Uważał, że powinniśmy dążyć do zaspokajania jedynie tych pierwszych, ponieważ prowadzą one do trwałego spokoju i zadowolenia. Epikur również podkreślał znaczenie przyjaźni jako jednej z najważniejszych przyjemności w życiu, argumentując, że prawdziwa przyjaźń daje wsparcie emocjonalne i poczucie bezpieczeństwa, co jest kluczowe dla osiągnięcia ataraksji.
Podobieństwa między Arystotelesem a Epikurem można znaleźć w ich uznaniu przyjaźni jako ważnego elementu szczęścia, jednak ich definicje szczęścia i metody jego osiągania są zasadniczo różne. Dla Arystotelesa szczęście jest związane z realizacją pełni ludzkiego potencjału przez cnotliwe działania, podczas gdy dla Epikura jest to stan wolności od bólu i spokoju ducha osiągnięty przez umiarkowanie i zaspokajanie podstawowych potrzeb.
Arystoteles i Epikur różnią się również w podejściu do kwestii rozumu i emocji. Arystoteles kładzie nacisk na rolę rozumu w prowadzeniu cnotliwego życia, podczas gdy Epikur skupia się na kontrolowaniu pragnień i emocji, aby uniknąć cierpienia. Arystoteles uważa, że życie w zgodzie z rozumem jest kluczem do osiągnięcia pełni szczęścia, podczas gdy Epikur podkreśla potrzebę unikania niepotrzebnych pragnień i cierpień, aby osiągnąć spokój.
Arystoteles i Epikur, mimo swoich różnic, oferują cenne i komplementarne perspektywy na temat szczęścia. Arystotelesowa wizja cnoty i rozumu jako drogi do pełni życia może być uzupełniona epikurejskim naciskiem na umiarkowanie i spokój ducha. Współczesne interpretacje tych filozofii mogą pomóc nam lepiej zrozumieć, jak różne podejścia do szczęścia mogą współistnieć i wzajemnie się uzupełniać, oferując pełniejsze spojrzenie na to, co oznacza prowadzić szczęśliwe i spełnione życie.
