W etyce Arystotelesa, szczęście (eudajmonia) jest centralnym pojęciem, które stanowi zarówno cel, jak i najwyższe dobro życia ludzkiego. Arystoteles w swojej „Etyce nikomachejskiej” szczegółowo analizuje naturę szczęścia, jego związek z cnotą oraz sposób, w jaki można je osiągnąć. Jego koncepcja szczęścia jako celu najwyższego różni się od współczesnych rozumień, kładąc duży nacisk na moralność, działanie i rozumność.
Szczęście jako cel najwyższy
Arystoteles postuluje, że szczęście jest ostatecznym celem ludzkiego życia i nie jest zależne od niczego innego. W przeciwieństwie do innych dóbr, które mogą być cenione ze względu na coś innego (np. bogactwo dla wygody czy honor dla uznania), szczęście jest wartością samą w sobie. Arystoteles definiuje szczęście jako „życie zgodne z cnotą”, a tym samym jako życie, które realizuje pełnię ludzkiego potencjału.
Szczęście jest związane z funkcją człowieka. Arystoteles argumentuje, że każda istota ma swoją specyficzną funkcję, a pełne realizowanie tej funkcji prowadzi do osiągnięcia szczęścia. Dla ludzi funkcją tą jest „rozumne działanie”, które polega na działaniu zgodnie z cnotą. To, co czyni życie szczęśliwym, to nie tylko wykonywanie cnotliwych czynów, ale także wykonywanie ich w sposób umiejętny i z rozumem.
Cnota i szczęście
W „Etyce nikomachejskiej” Arystoteles wprowadza pojęcie cnoty (areté), która jest kluczowa dla osiągnięcia szczęścia. Cnoty dzieli na dwie główne kategorie: cnoty etyczne i cnoty dianoetyczne.
Cnoty etyczne, takie jak odwaga, umiarkowanie, sprawiedliwość czy hojność, są związane z działaniami i emocjami. Są to cechy charakteru, które kształtują nasze zachowanie w codziennych sytuacjach. Cnoty dianoetyczne, takie jak mądrość, zrozumienie i rozumienie, odnoszą się do aspektu intelektualnego i poznawczego, który pozwala ludziom dokonywać właściwych wyborów i ocen.
Arystoteles podkreśla, że cnoty są środkiem do osiągnięcia szczęścia, ponieważ umożliwiają jednostce działanie zgodnie z jej właściwą funkcją. Osiągnięcie szczęścia wymaga nie tylko posiadania cnót, ale także praktykowania ich w życiu codziennym, co wymaga czasu, doświadczenia i rozwoju osobistego.
Szczęście a życie zgodne z rozumem
Arystoteles w swojej filozofii zwraca uwagę na znaczenie rozumu w dążeniu do szczęścia. Życie zgodne z rozumem oznacza życie, w którym decyzje są podejmowane na podstawie refleksji i mądrości, a nie tylko impulsów czy chwilowych pragnień. Rozumność pozwala ludziom na pełniejsze rozumienie siebie i świata, a tym samym na lepsze działanie w sposób cnotliwy.
Arystoteles zaznacza, że szczęście nie jest czymś, co można osiągnąć jednorazowo; jest to proces, który wymaga stałego wysiłku i zaangażowania. Wymaga to nie tylko postępowania zgodnie z cnotą, ale także kultywowania umiejętności rozumienia i oceniania sytuacji życiowych w sposób odpowiedzialny i etyczny.
Rola społeczna i szczęście
Szczęście w filozofii Arystotelesa ma również wymiar społeczny. Arystoteles uznaje, że życie w społeczności jest niezbędne do pełnego rozwoju cnót i osiągnięcia szczęścia. Cnoty etyczne, takie jak sprawiedliwość, są ściśle związane z relacjami międzyludzkimi i działaniem w ramach społeczeństwa. Wspólne życie z innymi ludźmi, działanie na rzecz wspólnego dobra i utrzymywanie relacji opartych na cnotach są kluczowe dla osiągnięcia szczęścia w pełnym sensie.
Podsumowanie
W etyce Arystotelesa szczęście (eudajmonia) jest najwyższym celem życia ludzkiego i oznacza życie zgodne z cnotą i rozumem. Jest to wartość samodzielna, która nie zależy od niczego innego, ale realizuje się poprzez działanie zgodne z właściwą funkcją człowieka. Cnota, rozumność i życie w społeczności są kluczowe dla osiągnięcia szczęścia. Arystoteles podkreśla, że szczęście jest wynikiem ciągłego dążenia do doskonałości i działania w zgodzie z cnotą, co prowadzi do pełni ludzkiego potencjału i zadowolenia z życia.
