Prawo naturalne, jako koncepcja filozoficzna, odgrywa kluczową rolę w teorii politycznej i filozofii społecznej od czasów starożytnych. W ramach tego podejścia, istnieją różne interpretacje i aplikacje prawa naturalnego, które odzwierciedlają różne założenia dotyczące natury człowieka, społeczeństwa i władzy. Trzej wybitni myśliciele, Thomas Hobbes, John Locke i Jean-Jacques Rousseau, przedstawiają różne wizje prawa naturalnego, które znacząco wpłynęły na rozwój teorii politycznej i społecznej. Każdy z nich ma unikalne podejście do tego, co stanowi podstawy społeczeństwa i władzy politycznej.
Thomas Hobbes, w swoim dziele „Lewiatan” (1651), przedstawia teorię prawa naturalnego, która kładzie nacisk na stan natury jako stan wojny wszystkich przeciwko wszystkim. Według Hobbesa, w stanie natury, ludzie działają z egoistycznych pobudek, co prowadzi do nieustannego stanu zagrożenia i niepokoju. Hobbes argumentuje, że prawo naturalne to zestaw zasad, które są niezbędne do uniknięcia tego chaosu. Główna zasada prawa naturalnego, według niego, polega na poszukiwaniu pokoju i, gdy jest to niemożliwe, na obronie samego siebie. Aby zapewnić bezpieczeństwo i stabilność, ludzie muszą zawrzeć umowę społeczną i ustanowić suwerennego władcę, który ma absolutną władzę, aby zapewnić porządek i bezpieczeństwo. W koncepcji Hobbes’a, prawo naturalne nie jest realizowane bezpośrednio, lecz poprzez instytucję władzy politycznej, która jest w stanie zapewnić przestrzeganie zasad i utrzymanie porządku społecznego.
John Locke, przeciwnie, ma zupełnie inne podejście do prawa naturalnego, które przedstawia w „Drugiej rozprawie o rządzie” (1689). Locke widzi stan natury jako stan względnego pokoju i współpracy, w którym ludzie są wolni i równi, mają jednak prawo do ochrony swojego życia, wolności i własności. Locke argumentuje, że prawo naturalne wynika z rozumu i jest ogólnie znane; jest to prawo do życia, wolności i własności. W przeciwieństwie do Hobbesa, Locke uważa, że ludzie mogą żyć w stanie natury bez ciągłego zagrożenia, pod warunkiem że przestrzegają zasad prawa naturalnego. Problem pojawia się wtedy, gdy dochodzi do naruszenia tych praw. W celu ochrony własności i zapewnienia sprawiedliwości, ludzie zawierają umowę społeczną, która prowadzi do powstania rządu. W odróżnieniu od Hobbesa, Locke opowiada się za rządem, który ma ograniczoną władzę i jest odpowiedzialny przed społeczeństwem, a jego głównym zadaniem jest ochrona praw naturalnych obywateli. Władza powinna być sprawowana w zgodzie z zasadami prawa naturalnego, a jej nadużycie może prowadzić do utraty legitymacji rządzących.
Jean-Jacques Rousseau, w „Umowie społecznej” (1762), oferuje trzecią wizję prawa naturalnego, która znacznie różni się od podejść Hobbesa i Locke’a. Rousseau krytykuje oba wcześniejsze podejścia, wskazując, że cywilizacja i nierówności społeczne, które ona wprowadza, są sprzeczne z naturalnym stanem wolności i równości. Rousseau postrzega stan natury jako stan, w którym ludzie są równi i żyją w harmonii z naturą. Według niego, to społeczeństwo i instytucje cywilizacyjne wprowadziły nierówności i konflikty. Prawo naturalne w ujęciu Rousseau jest związane z ideą ogólnej woli (volonté générale) i odnosi się do zasady, że jednostki powinny uczestniczyć w kształtowaniu woli społecznej, która reprezentuje wspólne dobro. Rousseau twierdzi, że tylko poprzez umowę społeczną, która uwzględnia wolę ogólną, ludzie mogą osiągnąć prawdziwą wolność i równość. W przeciwieństwie do Hobbesa i Locke’a, Rousseau nie koncentruje się na ochronie jednostkowych praw i własności, lecz na tworzeniu sprawiedliwego i równego społeczeństwa, w którym jednostki działają zgodnie z ogólną wolą i interesem wspólnoty.
Podsumowując, Thomas Hobbes, John Locke i Jean-Jacques Rousseau oferują różne wizje prawa naturalnego, które odzwierciedlają ich odmienne poglądy na naturę ludzką, społeczeństwo i władza. Hobbes widzi prawo naturalne jako podstawę dla ustanowienia suwerennej władzy, która ma zapewnić bezpieczeństwo w stanie natury, natomiast Locke uważa, że prawo naturalne zapewnia podstawowe prawa, które powinny być chronione przez rząd o ograniczonej władzy. Rousseau z kolei koncentruje się na koncepcji ogólnej woli i dąży do stworzenia społeczeństwa, w którym równość i wolność są realizowane poprzez wspólne dążenie do dobra wspólnego. Każda z tych teorii wnosi istotny wkład w rozumienie prawa naturalnego i jego roli w budowaniu społeczeństw i rządów.
