Wśród bogatego zbioru bajek Leszka Kołakowskiego zebrane w książce „13 bajek z królestwa Lailonii dla dużych i małych”, jedna z nich, „Król Szczęścia”, stawia przed czytelnikiem interesujący problem filozoficzny dotyczący wolności oraz determinizmu. W niniejszym eseju postaram się przedstawić ten problem, zaproponować możliwe jego rozwiązania oraz sformułować własne stanowisko na jego temat.
„Król Szczęścia” opowiada historię króla Lailonii, który pragnął stworzyć królestwo, w którym wszyscy ludzie byliby szczęśliwi. Aby to osiągnąć, zasięgnął porady trzech mędrców, każdy z nich przedstawił swoje koncepcje, jak zapewnić szczęście poddanym. Pierwszy mędrzec, będący zwolennikiem determinizmu, twierdził, że ludzie są szczęśliwi, gdy ich życie jest z góry wyznaczone i nie muszą podejmować decyzji. Drugi mędrzec, z kolei, głosił, że wolność jest kluczem do szczęścia i należy pozwolić ludziom na samodzielne kształtowanie swojego życia. Trzeci mędrzec, szukając kompromisu, zaproponował, aby królowi udzielić zdolności czytania w myślach poddanych i ingerowania tylko wtedy, gdy jest to konieczne.
Problem filozoficzny, jaki porusza Kołakowski w tej bajce, to dylemat pomiędzy wolnością a determinizmem. Czy ludzie są szczęśliwi, gdy mają swobodę wyboru, czy też gdy ich los jest z góry określony? Czy może istnieje jakaś droga pośrednia, która zapewni równowagę między tymi dwoma wartościami?
Jedno z możliwych rozwiązań tego problemu to stanowisko libertariańskie, które głosi, że wolność jest fundamentalnym aspektem ludzkiej natury i nie można jej pozbawiać, nawet w imię szczęścia. Zgodnie z tym podejściem, wartościowanie wyborów i decyzji jednostki jest kluczowe dla jej poczucia autonomii i realizacji siebie. Odrzucając determinizm, libertariańczycy twierdzą, że to właśnie wolność wyboru prowadzi do prawdziwego szczęścia.
Drugie możliwe rozwiązanie to stanowisko kompatybilistyczne, które próbuje pogodzić wolność z determinizmem. Według kompatybilistów, ludzie mogą być wolni, nawet jeśli ich działania są z góry określone, pod warunkiem, że są one zgodne z ich wewnętrznymi pragnieniami i wartościami. Kompatybilizm proponuje, że istnieje możliwość harmonijnego współistnienia wolności i determinizmu, gdzie jednostka może czuć się wolna, a jednocześnie być częścią większego, uporządkowanego planu.
Moje własne stanowisko na temat tego problemu opiera się na idei uznania ważności zarówno wolności, jak i determinizmu, choć z pewnym przeważeniem wolności. Uważam, że każda osoba powinna mieć możliwość wyboru, ale także powinna być świadoma konsekwencji swoich decyzji. Wprowadzenie pewnego stopnia determinizmu w życiu ludzi może pomóc w redukcji chaosu i niepewności, jednak nie powinno to ograniczać ich wolności wyboru.
Królowi Lailonii udało się znaleźć kompromis między trzema mędrcami, a mianowicie czytać myśli poddanych i ingerować tylko wtedy, gdy jest to konieczne. Ostatecznie, takie podejście można uznać za odpowiednie dla rządzenia królestwem, gdzie z jednej strony król jest odpowiedzialny za dobro swoich poddanych, a z drugiej strony chce im zapewnić jak najwięcej wolności.
Podsumowując, problem wolności i determinizmu w bajce „Król Szczęścia” Leszka Kołakowskiego stawia pytanie o to, co jest kluczem do szczęścia ludzi. Choć nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie, warto rozważyć różne stanowiska, takie jak libertariańskie czy kompatybilistyczne, aby zrozumieć złożoność tego dylematu. W mojej opinii, kluczem do szczęścia jest znalezienie równowagi między wolnością a determinizmem, dając jednostkom możliwość wyboru, ale jednocześnie dbając o porządek i konsekwencje wynikające z tych wyborów.
