Karl Jaspers, niemiecki filozof, w swojej filozofii, zwłaszcza w pracy „Odpowiedzialność i filozofia”, wprowadza pojęcie „czasu osiowego” (Achsenzeit), które ma kluczowe znaczenie w jego rozumieniu historii i rozwoju ludzkiej świadomości. Termin „czas osiowy” odnosi się do pewnego kluczowego okresu w historii ludzkości, który Jaspers uznaje za moment przełomowy w rozwoju cywilizacji i myślenia ludzkiego.
Pojęcie czasu osiowego odnosi się do okresu, który Jaspers identyfikuje jako trwający od około 800 do 200 roku przed naszą erą, kiedy to w różnych częściach świata, niezależnie od siebie, pojawiły się istotne przełomy w myśleniu filozoficznym, religijnym i społecznym. Jaspers zauważył, że w tym czasie powstały fundamentalne idee i religie, które wpłynęły na kształtowanie się cywilizacji i kultury na całym świecie.
W ramach czasu osiowego, Jaspers wyróżnia kilka kluczowych postaci i wydarzeń, które jego zdaniem miały szczególny wpływ na rozwój myśli ludzkiej. Należą do nich: Konfucjusz i Laozi w Chinach, Budda w Indiach, oraz Platon i Arystoteles w Grecji, a także wielkie religie monoteistyczne, takie jak judaizm. Te wydarzenia i myśliciele przyczynili się do sformułowania nowych sposobów rozumienia człowieka, jego relacji z boskością oraz podstawowych zasad moralnych i filozoficznych.
Dla Jaspersa, czas osiowy jest szczególnym okresem, ponieważ w tym czasie ludzkość zaczęła rozwijać uniwersalne idee i wartości, które miały długotrwały wpływ na dalszy rozwój kultury i społeczeństw. Jest to okres, w którym pojawiły się fundamentalne pytania o sens istnienia, moralność, strukturę społeczeństwa oraz relacje między jednostką a absolutem. W tym kontekście, czas osiowy można postrzegać jako „osiowy” punkt w historii ludzkości, który wyznacza nową erę w myśleniu i rozumieniu świata.
Jaspers postrzegał czas osiowy jako okres, w którym ludzkość zaczęła formułować idee, które wykraczały poza lokalne czy plemienne ramy i stawały się uniwersalne. To właśnie w tym czasie pojawiły się idee dotyczące jedności ludzkości, transcendencji, moralności oraz poszukiwania sensu, które miały wpływ na rozwój zarówno religii, jak i filozofii. Z tego punktu widzenia, czas osiowy jest kluczowym momentem w historii intelektualnej, który pozwolił na sformułowanie podstawowych kategorii myślenia, które są wciąż obecne w współczesnej kulturze i filozofii.
Jaspers, w swojej refleksji nad czasem osiowym, łączy te przełomowe zmiany z ideą „czasów przełomowych” (Achsenzeiten), które są charakterystyczne dla momentów w historii, gdy ludzkość dokonuje istotnych zmian w swoim rozumieniu siebie i świata. Czas osiowy stanowi dla niego przykład takiego przełomowego okresu, w którym pojawiły się nowe możliwości intelektualne i duchowe, które miały wpływ na dalszy rozwój cywilizacji.
W kontekście filozofii Jaspersa, czas osiowy jest również związany z jego szerszą koncepcją filozofii jako narzędzia do zrozumienia ludzkiej egzystencji i poszukiwania sensu. Dla Jaspersa, zrozumienie czasu osiowego jest kluczowe dla zrozumienia nie tylko przeszłości, ale także dla refleksji nad współczesnością i przyszłością. Jaspers widzi w czasie osiowym możliwość zrozumienia, jak historyczne zmiany wpływają na nasze współczesne poszukiwania sensu i wartości.
Podsumowując, pojęcie czasu osiowego w filozofii Karla Jaspersa odnosi się do kluczowego okresu w historii ludzkości, który miał fundamentalne znaczenie dla rozwoju myśli filozoficznej i religijnej. Jaspers widzi ten okres jako przełomowy moment w dziejach cywilizacji, który wyznacza nową erę w rozumieniu ludzkiego istnienia, moralności i relacji z absolutem. Czas osiowy jest dla niego przykładem „czasów przełomowych”, które mają istotne znaczenie dla zrozumienia nie tylko przeszłości, ale także współczesnych poszukiwań filozoficznych i duchowych.
