Platońska koncepcja nieśmiertelności duszy jest jednym z kluczowych elementów jego filozofii. Platon argumentuje za nieśmiertelnością duszy w różnych dialogach, z których najważniejsze to „Fajdon”, „Fedon”, „Państwo” i „Fedrus”. W tych tekstach przedstawia kilka różnych argumentów, mających na celu wykazanie, że dusza jest nieśmiertelna.
Pierwszym z tych argumentów jest argument z przeciwieństw, przedstawiony w dialogu „Fajdon”. Platon argumentuje, że wszystko powstaje z przeciwieństw: ciepło z zimna, małe z dużego, życie ze śmierci i odwrotnie. Skoro życie i śmierć są przeciwieństwami, to dusza musi przechodzić z jednego stanu do drugiego. Jeśli dusza nie byłaby nieśmiertelna, to życie nie mogłoby powstać z martwego stanu. Tym samym, istnienie życia dowodzi istnienia nieśmiertelnej duszy, która przechodzi przez cykle życia i śmierci.
Drugim argumentem jest argument z przypominania (anamnezy), przedstawiony w „Fedonie” i „Menonie”. Platon twierdzi, że uczenie się jest formą przypominania sobie tego, co dusza już znała, zanim została wcielona w ciało. Według Platona, dusza przed narodzinami miała kontakt z ideałami i formami, czyli z prawdziwą rzeczywistością, i dlatego jest w stanie przypominać sobie tę wiedzę w trakcie życia. Skoro dusza posiada wiedzę o formach, której nie mogła zdobyć w życiu cielesnym, musiała istnieć przed narodzinami i będzie istnieć po śmierci.
Trzecim argumentem jest argument z natury duszy, który pojawia się w „Fajdonie”. Platon twierdzi, że dusza jest czymś niematerialnym, niepodzielnym i niezmiennym, a więc nie może być zniszczona. Ciało jest materialne, podzielne i podlega zniszczeniu, ale dusza, jako coś niematerialnego, nie może podlegać tym samym prawom. Ponieważ dusza jest niezmienna i wieczna, musi być nieśmiertelna.
Kolejnym argumentem jest argument z czystości, również przedstawiony w „Fajdonie”. Platon twierdzi, że dusza, która dąży do czystości i prawdziwej wiedzy, uwalnia się od cielesnych zanieczyszczeń i powraca do świata idei po śmierci. Dusza, która jest zanieczyszczona przez zmysłowe doznania i materialne pragnienia, będzie musiała przejść przez cykle reinkarnacji, aż osiągnie stan czystości. Skoro dusza może istnieć w czystej formie, niezależnie od ciała, musi być nieśmiertelna.
W dialogu „Fedrus” Platon przedstawia jeszcze jeden argument, który można nazwać argumentem z ruchu. Platon twierdzi, że dusza jest źródłem ruchu i życia. Wszystko, co się porusza, jest poruszane przez coś innego, z wyjątkiem duszy, która jest samorzutnym źródłem ruchu. Skoro dusza jest źródłem ruchu i życia, musi być nieśmiertelna, ponieważ źródło ruchu nie może być zniszczone, w przeciwnym razie cały ruch i życie by ustały.
Ostatni argument, który warto wspomnieć, to argument z esencji duszy, przedstawiony w „Państwie”. Platon argumentuje, że każda rzecz ma swoją esencję, która definiuje jej naturę. Esencją duszy jest życie, więc dusza nie może być martwa, tak samo jak ogień nie może być zimny. Dusza, której esencją jest życie, musi być więc nieśmiertelna.
Platońskie argumenty na nieśmiertelność duszy stanowią integralną część jego metafizyki i etyki. Dla Platona, nieśmiertelność duszy jest nie tylko kwestią teoretyczną, ale również praktyczną, ponieważ ma wpływ na to, jak ludzie powinni żyć. Wierząc w nieśmiertelność duszy, ludzie powinni dążyć do życia w sposób cnotliwy i mądry, starając się osiągnąć stan czystości i prawdziwej wiedzy, aby po śmierci ich dusze mogły powrócić do świata idei i osiągnąć wieczny spokój.
Platon podkreśla również, że tylko dusza, która uwolni się od materialnych pragnień i skoncentruje się na duchowych wartościach, może osiągnąć prawdziwe szczęście i nieśmiertelność. W ten sposób jego filozofia nieśmiertelności duszy jest ściśle związana z jego etycznymi i duchowymi naukami, zachęcającymi do życia zgodnego z najwyższymi ideałami.
