Roman Ingarden, wybitny polski filozof i fenomenolog, w swojej refleksji nad czasem wprowadza dwa kluczowe pojęcia, które ilustrują jego złożone rozumienie tej fundamentalnej kategorii. Ingarden, będący uczniem Edmunda Husserla i współczesnym myślicielem obok takich filozofów jak Martin Heidegger, rozwija swoją filozofię czasowości w kontekście swojej fenomenologii i ontologii. Jego podejście do czasu można zrozumieć przez pryzmat dwóch głównych pojęć: czasu jako struktury przeżycia subiektywnego oraz czasu jako ontologicznego wymiaru rzeczywistości obiektywnej.
Pierwszym pojęciem czasu w ujęciu Ingardena jest czas jako subiektywny, przeżywany przez jednostkę wymiar rzeczywistości. W tej perspektywie Ingarden koncentruje się na doświadczeniu czasu w jego bezpośrednim przeżywaniu, które jest związane z indywidualną percepcją i przeżyciem. Czas subiektywny, według Ingardena, jest nierozerwalnie związany z doświadczaniem „tu i teraz”, a także z ciągłym przepływem chwil, który jest integralną częścią każdego aktu świadomości. W ramach tej koncepcji, czas subiektywny jest bardziej elastyczny i zróżnicowany, zależny od zmian w percepcji jednostki i od jej przeżyć wewnętrznych. Dla Ingardena, czas jako przeżycie subiektywne jest powiązany z fenomenologiczną analizą świadomości, gdzie każda chwila jest doświadczana w kontekście jej poprzedników i następników, tworząc w ten sposób ciągłość subiektywnego doświadczenia.
Drugim kluczowym pojęciem czasu w ujęciu Ingardena jest czas jako ontologiczny wymiar rzeczywistości obiektywnej. W tej koncepcji, czas nie jest jedynie subiektywnym przeżyciem, ale również obiektywną strukturą, która ma swoje podstawy w rzeczywistości niezależnej od jednostki. Czas jako wymiar ontologiczny odnosi się do struktury świata zewnętrznego, gdzie wydarzenia i zjawiska są osadzone w określonym porządku temporalnym, który jest niezależny od jednostkowych przeżyć. Ingarden rozważa czas w kontekście obiektów i wydarzeń, które istnieją niezależnie od tego, czy są one przez nas postrzegane, czy nie. W tej perspektywie czas jest traktowany jako forma strukturalna, która organizuje i porządkuje rzeczywistość zewnętrzną, umożliwiając istnienie i przebieg zdarzeń w sposób uporządkowany i mierzalny.
Oba pojęcia czasu w ujęciu Ingardena – subiektywny i ontologiczny – są ze sobą powiązane, lecz różnią się w swojej naturze i zakresie. Czas subiektywny odnosi się do indywidualnego przeżywania i świadomości, podczas gdy czas ontologiczny odnosi się do obiektywnej struktury rzeczywistości. Ingarden dostrzega zatem, że choć nasze doświadczenie czasu jest subiektywne i zmienne, to jednak istnieje również niezależny od nas wymiar czasowy, który porządkuje świat zewnętrzny.
W swojej filozofii Ingarden dostarcza narzędzi do zrozumienia, jak te dwa aspekty czasu współistnieją i jak wpływają na nasze postrzeganie rzeczywistości. Czas subiektywny jest ściśle związany z indywidualnym przeżywaniem i świadomością, podczas gdy czas ontologiczny zapewnia obiektywną strukturę dla zdarzeń i obiektów w świecie. Ingarden ukazuje, jak nasze subiektywne doświadczenie czasu jest osadzone w szerszym, obiektywnym kontekście czasowym, który organizuje i porządkuje rzeczywistość.
W kontekście współczesnej filozofii, refleksja Ingardena nad czasem może być szczególnie użyteczna dla zrozumienia relacji między subiektywnym doświadczeniem a obiektywną strukturą świata. Jego prace w tej dziedzinie ukazują, jak czas jako fenomenologiczne przeżycie i czas jako struktura ontologiczna współistnieją i wpływają na nasze rozumienie rzeczywistości oraz nasze miejsce w świecie.
Podsumowując, pojęcia czasu w ujęciu Romana Ingardena oferują kompleksowe i zróżnicowane spojrzenie na czas jako zarówno subiektywne przeżycie jednostki, jak i obiektywną strukturę rzeczywistości. Ingarden, poprzez swoją filozoficzną analizę, wnosi istotny wkład w zrozumienie, jak te różne aspekty czasu wpływają na nasze doświadczenie i interpretację świata.
