Filozofia epikurejska, rozwinięta przez Epikura i jego następców, oferuje unikalne spojrzenie na koncepcję szczęścia, które kontrastuje zarówno z hedonizmem, jak i bardziej ascetycznymi szkołami myślenia. Epikureizm, często błędnie kojarzony z hedonizmem w jego najbardziej powierzchownej formie, w rzeczywistości kładzie nacisk na zrównoważone, rozważne podejście do przyjemności i unikania cierpienia.
Centralnym elementem filozofii Epikura jest osiągnięcie szczęścia poprzez doznawanie przyjemności (gr. hēdonē) i unikanie bólu. Jednakże, w przeciwieństwie do prostego hedonizmu, Epikur podkreśla, że nie każda przyjemność jest warta pogoni, ani każdy ból nie jest zawsze zły. Kluczowym jest zrozumienie, które przyjemności są trwałe i prowadzą do długoterminowego szczęścia, a które są efemeryczne i mogą prowadzić do większego cierpienia w przyszłości. Epikur wyróżnia różne rodzaje przyjemności, w tym przyjemności cielesne i umysłowe, przy czym te ostatnie uważa za wyższe i bardziej satysfakcjonujące.
Jednym z najważniejszych aspektów epikurejskiego szczęścia jest ataraksja, czyli stan wewnętrznego spokoju i wolności od niepokoju. Epikur uważał, że prawdziwe szczęście można osiągnąć tylko wtedy, gdy jesteśmy wolni od lęków, szczególnie tych związanych ze śmiercią i bogami. W swojej słynnej „Liście do Meneceusa”, Epikur argumentuje, że śmierć nie powinna być źródłem lęku, ponieważ gdy my istniejemy, śmierć nie jest obecna, a gdy śmierć przychodzi, nas już nie ma. Bogowie, choć istnieją, nie interesują się ludzkimi sprawami, więc nie powinniśmy obawiać się ich gniewu.
Epikureizm także kładzie duży nacisk na autosufficiencję (gr. autarkeia), czyli samowystarczalność. Epikur wierzył, że powinniśmy zaspokajać nasze potrzeby w sposób prosty i naturalny, unikając zbędnych pragnień, które prowadzą do niepokoju i niezadowolenia. Życie w prostocie, zadowalanie się małymi rzeczami i unikanie luksusów, które są trudne do zdobycia i utrzymania, prowadzi do większej stabilności emocjonalnej i szczęścia.
Epikur również podkreślał znaczenie przyjaźni jako kluczowego elementu szczęśliwego życia. Wspólnota przyjaciół zapewnia wsparcie emocjonalne, bezpieczeństwo i przyjemność z towarzystwa, co jest nieodzowne do osiągnięcia ataraksji. Dla Epikura, przyjaźń jest nie tylko źródłem przyjemności, ale także sposobem na zabezpieczenie się przed trudnościami życiowymi i zapewnienie stabilności emocjonalnej.
W praktyce, epikurejski sposób życia polega na rozwijaniu zdolności do rozpoznawania i wybierania przyjemności, które są naturalne i konieczne, a jednocześnie unikania tych, które prowadzą do większych problemów i cierpień. Epikurejczycy starali się żyć w zgodzie z naturą, rozumiejąc ludzkie potrzeby i pragnienia oraz ucząc się, jak je zaspokajać w sposób zrównoważony.
Podsumowując, szczęście w filozofii epikurejskiej nie jest prostą pogonią za przyjemnością, ale raczej dążeniem do stanu trwałego spokoju i równowagi poprzez rozważne zaspokajanie potrzeb, unikanie zbędnych pragnień, rozwijanie samowystarczalności i pielęgnowanie głębokich, trwałych relacji przyjaźni. Epikureizm uczy, że prawdziwe szczęście jest osiągalne przez mądrość, prostotę i rozwijanie wewnętrznej wolności od lęków i niepokojów.