Wstęp
Zmiana i przemiana nie oznaczają zubożenia czy wyłącznie jakiegoś zniknięcia obyczaju czy formy zachowania. Pojęcia te mogą zawierać wzbogacanie obyczajów, powstawanie innych, kontynuację i życie w innym kontekście. Na ten proces należy tu zwrócić szczególna uwagę, gdyż wiele osób nie dostrzega przemian i zmian obyczajów. Niektórym wręcz się wydaje, iż obyczaj to relikt minionej przyszłości. A przecież obyczaje wyłaniają się według Sumnera z naturalnych sposobów postępowania w społeczności i oddziałują na następne pokolenia. W trakcie przekazu nabierają jednak sił społecznych, kształtują filozofię życiową grup i zdecydowanie wpływają na światopogląd jednostki. We współczesnym życiu mogą sięzresztą łączyć z innymi obyczajami, co wcale nie musi być negatywie z góry oceniane. To, że ustawicznie ulegają zmianom, z czasem upadają i giną, nie znaczy,że wyobraźnia i ocena jednostki nie kształtują się pod ich wpływem, że można się całkowicie wyzwolić spod ich rygoru. Bowiem człowiek postrzega świat przezśrodowisko kulturowe, w którym wzrasta, które go kształtuje i które mu dostarcza gotowych wzorów do postępowania.[1]
Jeśli zgodzić się z tym poglądem, to konsekwencja jego jest siła i trwałość istnienia obyczajów. Istotnie tak jest, że człowiek rodząc się w określonej społeczności lokalnej, rosnąc w niej, przyjmując jej obyczaje, jako wzorce kulturowe, i naśladując je, staje się dopiero członkiem wspólnoty. To właśnie obyczaje formułują go na określonego członka wspólnoty czy to regionalnej, czy religijno-wyznaniowej. Śmiało można zaryzykować pogląd, że tak, jak powietrze, tak samo nieświadomie przyjmuje człowiek obyczaje swego środowiska.
W pełni można się zgodzić z N. Eliasem, że są pewne trudności w ukazywaniu przemian obyczajów. Pisze on: „Niełatwo jest ukazać dynamikę tego procesu, w sposób klarowny i poglądowy, a to z tej właśnie przyczyny, że przebiega on tak powoli, niejako zupełnie drobnymi kroczkami, a ponadto wśród przeróżnych odchyleń i wahań, zakreślając mniejsze i większe krzywizny”[2].
Zmiany form zachowania to złożony proces, który dotyczy zarówno jednostek, jak i zbiorowości ludzkich. W ciągu dziejów ludzkość doświadczała różnych przemian, które wpływały na sposób funkcjonowania społeczeństw i kształtowania ludzkich postaw. W niniejszym eseju przedstawimy trzy kluczowe czynniki, które wpływają na zmiany form zachowania: kultura, technologia i środowisko.
- Kultura
Kultura jest jednym z głównych czynników wpływających na formy ludzkiego zachowania. To właśnie kultura wyznacza wartości, normy, przekonania i tradycje, które kształtują sposób, w jaki ludzie myślą, czują i działają. W miarę jak społeczeństwa się rozwijają, ewoluują również ich systemy wartości i zachowań, które mogą prowadzić do znaczących zmian w ludzkim życiu.
Na przykład, zmiany wartości w odniesieniu do równości płci, prawa kobiet i wolności seksualnej miały ogromny wpływ na postawy i zachowania ludzi w ciągu ostatnich stuleci. Wiele społeczeństw przeszło transformację od patriarchalnych i konserwatywnych struktur do bardziej egalitarnych i liberalnych, choć proces ten nadal jest w toku i różni się w zależności od kontekstu kulturowego.
- Technologia
Technologia odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu ludzkich zachowań, wpływając na sposób, w jaki ludzie komunikują się, pracują, uczą się i bawią się. Rewolucje technologiczne, takie jak wynalezienie druku, telefonu, radia, telewizji, komputera czy Internetu, wprowadziły istotne zmiany w formach ludzkiego zachowania i interakcji społecznych.
W dobie cyfrowej technologie informacyjne i komunikacyjne mają szczególnie duży wpływ na formy zachowania. Szybkość komunikacji, dostęp do informacji, rola mediów społecznościowych, a także rosnąca zależność od urządzeń elektronicznych wpływają na sposób, w jaki ludzie nawiązują relacje, wyrażają emocje, formułują opinie i podejmują decyzje.
- Środowisko
Środowisko, zarówno fizyczne, jak i społeczne, wpływa na ludzkie zachowania, dostarczając bodźców, ograniczeń i możliwości, które kształtują ludzkie postawy i decyzje. Zmiany w środowisku naturalnym, takie jak katastrofy, zmiany klimatyczne czy zanieczyszczenie, mogą wpłynąć na zmiany zachowań ludzi, skłaniając ich do poszukiwania nowych sposobów przetrwania, adaptacji i dbania o planetę.
Środowisko społeczne również wpływa na ludzkie postawy i zachowania. Przykłady takich zmian to migracje, urbanizacja, procesy globalizacji czy różnorodność kulturowa. Wpływają one na sposób, w jaki ludzie postrzegają siebie nawzajem, na otwartość na różnorodność i na elastyczność w podejściu do życia.
Podsumowanie
Zmiany form zachowania są wynikiem dynamicznych procesów kulturowych, technologicznych i środowiskowych, które wpływają na życie ludzi na różnych poziomach. W związku z tym, kluczowe jest zrozumienie i analiza tych czynników, aby móc przewidywać przyszłe kierunki ewolucji społeczeństw i ludzkich postaw.
W dobie globalizacji i przyspieszonego rozwoju technologicznego, zmiany form zachowania są nieuniknione i będą miały coraz większy wpływ na życie ludzi. Dlatego filozofia, jako dziedzina nauki, powinna dążyć do analizowania i zrozumienia tych procesów, by móc dostarczyć odpowiednich narzędzi i wskazówek dla społeczeństw w radzeniu sobie z wyzwaniami przyszłości.
[1] W. G. Sumner, Naturalne sposoby …, s.25.
[2] N. Elias, Przemiany obyczajów w cywilizacji Zachodu, Warszawa 1980, s.109.